Crkva Uspenja Presvete Bogorodice, verovatno je jedini hram Srpske pravoslavne crkve za koji bi se moglo reći da ima dva života. Doživeo je i preživeo selidbu sa jedne na drugu lokaciju na teritoriji opštine Plužine u Crnoj Gori i to zbog volje ljudi i pretnje ga voda zauvek prekrije.
Možda je najbolje objašnjenje za sve postojanje izuzetno starog monaškog zapisa za koji smo čuli od jeromonaha Jeftimija sadašnjeg starešine Pivskog manastira, a u kome je preseljenje manastira na neki način i predviđeno rečima: „Bežaće manastir od vode! Bežaće i to će biti u vremenu kad će ljudi misliti da sve mogu, da sve umeju i sve znaju.” Pretpostavka je da u vreme kad je napisan, značenje pomenutog zapisa nije imalo težinu kakvu je dobilo kada je predviđeno počelo da se ostvaruje.
Prvobitno je crkva Pivskog manastira sa svim pratećim objektima bila podignuta na samom izvoru reke u nekdašnjem selu Gusići, u blizini Pivskog oka, na lokaciji na kojoj je još u 13. veku postojala crkva Svetih apostola Petra i Pavla. Za izgradnju hrama koja je trajala od 1573. do 1586. godine, i to u vreme kada je ovaj prostor bio pod pod vlašću Otomanske imperije, najzaslužniji je mitropolit Savatije Sokolović, potonji Patrijarh srpski. Po završetku izgradnje duge 13 godina, trobrodna građevina sa nadvišenim srednjim brodom, bez kupole postala je jedan od najznačajnijih centara duhovne umetnosti i prepisivačke delatnosti. Hram, odnosno njegov glavni deo živopisali su anonimni grčki slikari između 1604. i 1606. godine. Najistaknutiji deo gornje zone priprate krasi Akatist Presvetoj Bogorodici, rad popa Strahinja iz Budimlja. Za oslikavanje donje zone 1626. godine bio je zadužen slikar Jovan, dugi niz godina pominjan kao Kozma, bio je zadužen i za izradu najvećeg broja ikona na pozlaćenom i bogato izrezbarenom ikonostasu Pivskog manastira, dok su prestone ikone Presvete Bogorodice, Gospoda Isusa Hrista i Uspenja Presvete Bogorodice delo slikara Longina.
Uprkos svim trurbulentnim dešavanjima (pljačke, paljenje, rušenje) crkva je uvek obnavljana i skoro četiri veka je ipak opstala na prvobitnoj lokaciji. Sve do odluke da se zbog povećanih potreba za električnom energijom pristupi izgradnji Hidroelektrane „Piva” reci na Pivi. A to je konkretno značilo potapanje dela Starih Plužina, kanjona Pive, Komarnice i Vrbnice zarad stvaranja akumulacionog jezera za podrebe nove hidroelektrane. Automatski i potapanje objekata na tom prostoru među kojima je bio i manastir Piva sa crkvom Uspenja Presvete Bogorodice.
Ipak, do potapanja crkve nije došlo. Zahvaljijući, u to vreme vrlo smislenoj odluci, crkva je prenesena u Sinjac, na bezbedniju lokaciju udaljenu nepuna tri kilometra od prvobitne.
–Izmeštanje je započeto 1969. a završeno 1982 godine i u njemu je učestvovao veliki broj domaćih i svetskih stručnjaka za konzervaciju i restauraciju kulturnih dobara. U to vreme, ovaj složen poduhvat i za njih je bio jedno potpuno novo iskustvo. Prenošen je kamen po kamen o čemu i danas svedoče brojevi koji se mogu videti na manastirskim zidovima. Najteži zadatak bilo je izmeštanje fresaka, svekupno oko 1.260 kvadratnih metara živopisa iz 16. i 17. veka. Bio je to mukotrpan posao, njihovo skidanje trajalo je godinu i po dana a novo postavljanje oko tri godine, kaže jeromonah Jeftimije.
Na kraju kada se sve sagleda, desilo se veliko matematičko poklapanje. Naime, izgradnja manastira na prvobitnoj lokaciji trajala je 13 godina, isto toliko i njegova selidba na sadašnju lokaciju.
Tekst i foto: Senka Lučić